Kiểm soát quyền lực nhà nước là một vấn đề quan trọng trong xây dựng một chế độ dân chủ, pháp trị và hiệu quả. Quyền lực nhà nước là khả năng của nhà nước can thiệp vào các hoạt động của xã hội, kinh tế và chính trị, bao gồm cả việc ban hành các quy định, chính sách, quyết định và hành động. Quyền lực nhà nước có thể được sử dụng để thúc đẩy sự phát triển, bảo vệ quyền con người, duy trì trật tự xã hội và bảo vệ lợi ích quốc gia. Tuy nhiên, quyền lực nhà nước cũng có thể bị lạm dụng, gây ra sự đàn áp, tham nhũng, bất công và hiệu suất thấp.
Để ngăn chặn những tiêu cực của quyền lực nhà nước, cần phải có các biện pháp kiểm soát quyền lực nhà nước. Kiểm soát quyền lực nhà nước có thể được hiểu là các cơ chế, thủ tục và nguyên tắc nhằm giới hạn, kiểm tra và cân bằng quyền lực nhà nước, đồng thời tăng cường trách nhiệm và minh bạch của nhà nước. Kiểm soát quyền lực nhà nước có thể được thực hiện bởi các tổ chức trong nhà nước (kiểm soát nội bộ) hoặc bởi các tổ chức ngoài nhà nước (kiểm soát ngoại biên).
Kiểm soát nội bộ là việc phân chia quyền lực giữa các cơ quan nhà nước theo nguyên tắc phân lập quyền lực. Theo nguyên tắc này, quyền lực nhà nước được chia thành ba ngành: Lập pháp, Hành pháp và Tư pháp. Mỗi ngành có quyền tự chủ trong phạm vi của mình và có thể kiểm tra, cản trở hoặc sửa đổi các hành động của ngành khác. Ví dụ, Quốc hội có quyền ban hành luật, giám sát hoạt động của Chính phủ và Tòa án; Chính phủ có quyền thực thi luật, đề xuất ngân sách và chính sách; Tòa án có quyền giải thích luật, xét xử các vụ án và xử lý các khiếu nại về vi phạm luật.
Kiểm soát ngoại biên là việc giám sát và kiến nghị của các tổ chức xã hội dân sự, truyền thông đại chúng, doanh nghiệp và cá nhân đối với các hoạt động của nhà nước. Các tổ chức này có vai trò làm cầu nối giữa nhân dân và nhà nước, thể hiện ý kiến, nguyện vọng và lợi ích của công dân, đồng thời giúp công khai hóa và giám sát việc sử dụng quyền lực nhà nước. Ví dụ, các tổ chức xã hội dân sự có thể tham gia vào việc lập luật, giám sát chính sách, bảo vệ quyền con người và tham gia vào các hoạt động xã hội; truyền thông đại chúng có thể phản ánh, phê bình và tố cáo các sai phạm của nhà nước; doanh nghiệp có thể đóng góp vào việc phát triển kinh tế, tạo việc làm và thuế; cá nhân có thể bày tỏ ý kiến, bầu cử, kiện tụng và tham gia vào các hoạt động công cộng.
Kiểm soát quyền lực nhà nước là một yếu tố thiết yếu để xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng và phồn vinh. Kiểm soát quyền lực nhà nước giúp ngăn ngừa và hạn chế các hành vi lạm dụng quyền lực, tham nhũng và bất công; tăng cường tính trách nhiệm, minh bạch và hiệu quả của nhà nước; bảo vệ quyền con người, tự do và dân chủ của công dân; thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội và văn hóa của đất nước. Do đó, việc thiết lập, duy trì và cải thiện các biện pháp kiểm soát quyền lực nhà nước là một nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết của cả nhà nước và xã hội.