Chủ thể của pháp luật dân sự là những người có quyền và nghĩa vụ trong các quan hệ dân sự. Theo điều 3 của Bộ luật Dân sự 2015, chủ thể của pháp luật dân sự bao gồm: cá nhân, tổ chức, nhà nước và các đơn vị sự nghiệp thuộc nhà nước. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích, bình luận và tổng hợp các đặc điểm, quyền hạn và trách nhiệm của các chủ thể này thông qua nghiên cứu về các văn bản pháp luật và thực tiễn áp dụng.
Cá nhân là chủ thể cơ bản và phổ biến nhất của pháp luật dân sự. Cá nhân là người có năng lực hành vi dân sự, tức là có khả năng tự quyết định và thực hiện các hành vi dân sự theo ý chí của mình. Năng lực hành vi dân sự của cá nhân được xác định theo tuổi tác, tình trạng sức khỏe và tình trạng tâm thần. Theo điều 21 của Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân đủ 15 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, cá nhân từ 6 tuổi đến dưới 15 tuổi có năng lực hành vi dân sự hạn chế, cá nhân dưới 6 tuổi không có năng lực hành vi dân sự. Ngoài ra, cá nhân bị giới hạn năng lực hành vi dân sự hoặc bị mất năng lực hành vi dân sự do tình trạng sức khỏe hoặc tâm thần cũng được quy định cụ thể trong Bộ luật Dân sự 2015.
Cá nhân có quyền và nghĩa vụ trong các quan hệ dân sự liên quan đến người, tài sản và các giá trị khác được pháp luật công nhận. Cá nhân có quyền tự do xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quan hệ dân sự theo ý chí của mình, miễn là không trái với pháp luật và thuần phong mỹ tục. Cá nhân cũng có quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, cuộc sống, sức khỏe, quyền riêng tư, bí mật cá nhân và các quyền khác theo pháp luật. Cá nhân có nghĩa vụ thực hiện đúng và đầy đủ các cam kết đã giao kết trong các quan hệ dân sự, bồi thường thiệt hại do vi phạm pháp luật hoặc gây ra cho bên thứ ba, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác.
Tổ chức là chủ thể khác của pháp luật dân sự. Tổ chức là một tập hợp các cá nhân hoặc tài sản được thành lập theo quy định của pháp luật để thực hiện một mục đích chung. Tổ chức có năng lực pháp nhân khi được công nhận hoặc cấp giấy phép hoạt động theo quy định của pháp luật. Năng lực pháp nhân là khả năng của tổ chức tham gia vào các quan hệ dân sự bằng tên của mình, có quyền và nghĩa vụ pháp lý độc lập với các cá nhân thành viên. Theo điều 75 của Bộ luật Dân sự 2015, tổ chức có năng lực pháp nhân từ khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoặc giấy phép hoạt động, trừ trường hợp pháp luật quy định khác.
Tổ chức có quyền và nghĩa vụ trong các quan hệ dân sự liên quan đến hoạt động của mình, tài sản thuộc sở hữu hoặc quản lý của mình và các giá trị khác được pháp luật công nhận. Tổ chức có quyền tự do xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quan hệ dân sự theo mục đích và lĩnh vực hoạt động của mình, miễn là không trái với pháp luật và thuần phong mỹ tục. Tổ chức cũng có quyền được bảo vệ tên gọi, danh hiệu, biểu tượng, thương hiệu, bằng sáng chế, bản quyền và các quyền sở hữu trí tuệ khác theo pháp luật. Tổ chức có nghĩa vụ thực hiện đúng và đầy đủ các cam kết đã giao kết trong các quan hệ dân sự, bồi thường thiệt hại do vi phạm pháp luật hoặc gây ra cho bên thứ ba, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác.
Nhà nước là chủ thể đặc biệt của pháp luật dân sự. Nhà nước là tổ chức chính quyền của nhân dân, được thành lập và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước có năng lực pháp nhân khi được công nhận theo Hiến pháp và pháp luật. Năng lực pháp nhân của Nhà nước được thể hiện qua các cơ quan nhà nước ở các cấp, từ Trung ương đến địa phương. Theo điều 80 của Bộ luật Dân sự 2015, cơ quan nhà nước có năng lực pháp nhân từ khi được thành lập theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Nhà nước có quyền và nghĩa vụ trong các quan hệ dân sự liên quan đến việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình theo Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước có quyền xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quan hệ dân sự theo nguyên tắc bình đẳng, tôn trọng và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác. Nhà nước cũng có quyền được bảo vệ tài sản thuộc sở hữu nhà nước, biên giới, lãnh thổ, chủ quyền và an ninh quốc gia theo pháp luật. Nhà nước có nghĩa vụ thực hiện đúng